اجزای سه تار :

اجزای ساز سه تار:

تدریس خصوصی سه تار | اجزای سه تار

کاسه طنینی سه تار :

کاسه طنینی از اجزای سه تار می باشد که کاسه گلابی شکل و از جنس چوب است و روی دهنه آن صفحه چوبی قرار دارد.

کاسه سه تار را هم یک تکه و هم از ترک های به هم متصل شده چوب می سازند و به منظور زیبایی گاهی طرح هایی با صدف یا استخوان روی آن نصب می کنند. کاسه سه تار از نظر ساختاری مانند کاسه عود یا تنبور است ولی کوچک تر از آنها و معمولا از چوب توت ساخته می شود.

صفحه رو :

صفحه روی سه تار از جنس چوب است و معمولا سوراخ های کوچکی روی آن ایجاد می کنند که خروج صدا را از کاسه طنینی سه تار میسر می سازد.

خرک سه تار :

خرک نیز از جنس چوب و به طول تقریبی ۴ سانتی متر و ارتفاع ۷ میلی متر است.

سطح زیرین مسطح آن روی صفحه قرار می گیرد. روی خرک سه تار شیارهایی وجود دارد که سیم از روی آن عبور کرده و از هم جدا نگه داشته می شود.

دسته سه تار:

دسته سه تار در مقایسه با کاسه آن باریکتر است و به صورت لوله ای تو پر به قطر تقریبی ۲٫۵ و طول ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر از چوب ساخته می شود. روی دسته سه تار مسطح و پشت آن نیم دایره است و پرده ها روی آن بسته می شوند. دسته سه تار از یک طرف به کاسه و از طرف دیگر به سر پنجه متصل می شود.

پرده سه تار :

پرده ها نخ های باریکی از جنس روده ی حیوانات ویا ابریشم هستند که در عرض دسته سه تار به صورت سه لایی و چهار لایی بسته می شوند و وظیفه ی تقسیم بندی فواصل موسیقایی را برعهده دارند.

تعداد پرده های سه تار ۲۶ عدد است که یکی از آنها قبل از شیطانک بسته می شود و فاصله ی آن با شیطانک در صدای سه تار موثر است. شایان ذکر است امروزه به مدد دیدگاه متجدد اساتید ساخت سه تار نظیر استاد محمدرضا ژاله از پرده هایی از جنس نایلون کمک با ارزشی به نوازندگان سه تار به حساب می آید. چرا که این جنس پرده اولا حرکت دست نوازنده سه تار را به روی دسته را آسان تر نموده ثانیا اجرای تکنیک ویبره (لرزش) با دست چپ را میسرتر از قبل نموده و ثالثا هیچ گونه تغییری بر رنگ صوتی سه تار ندارد.

شیطانک :

شیطانک بین قسمت اصلی دسته و پنجه ساز سه تار قرار می گیرد و جنس آن از استخوان یا پلاستک است.

کاربرد شیطانک سه تار در هدایت و تقسیم بندی سیم ها در قسمت بالای دسته می باشد.

سرپنجه سه تار :

سر پنجه درابتدای طول دسته و از جنس چوب است و تعداد ۴ گوشی دو به دو در طرفین آن قرار گرفته اند.گاهی داخل سر پنجه را به طرف بیرون خالی می کنند و سیم ها مثل سیم های تار بسته می شوند. گاهی نیز ممکن است سر پنجه در امتداد دسته ساخته شود. در این صورت سیم ها به طرف بیرون سر پنجه به دور گوشی ها بسته می شوند.

سیم گیر :

سیم گیر از دیگر اجزای سه تار می باشد که قطعه ای است چوبی و گاهی از جنس استخوان که در انتهای بدنه کاسه نصب می شود و گره سیم ها به شیار روی آن می افتند.

تعداد و جنس سیم های سه تار :

سه تار دارای ۴ سیم فلزی با ضخامت های متفاوت است.

سیم چهارم را مشتاق علیشاه به آن اضافه کرده و برخی این سیم را به نام مشتاق می شناسند.

سیم یکم یا سیم سفید سه تار از جنس فولاد است.

سیم دوم یا سیم زرد سه تار نیز از جنس برنز است.

سیم سوم یا زنگ که دقیقا هم جنس و هم اندازه ی سیم یکم است.

سیم چهارم سه تار که آن هم زرد رنگ است و از دیگر سیم ها قطور تر است.

گوشی :

سیم سه تار از یک طرف به سیم گیر در انتهای کاسه و از طرف دیگر به گوشی های کوک شونده در انتهای دسته ساز سه تار بسته می شود.

با پیچاندن گوشی ها ساز سه تار کوک می شود.

صدای ساز سه تار

سه تار دارای صدایی مخملین و ظریف بوده از آنجایی که با کنار ناخن انگشت سبابه دست راست نواخته می شود، صدای ساز ارتباط مستقیمی با اعصاب و روان نوازنده پیدا می کند و از این رو سه تار را اغلب همدم اوقات تنهایی خوانده اند. اغلب شنوندگان، ساز سه تار را دارای لحن و نوای غمگینی احساس می کنند. اما نوازندگان معاصر موسیقی ایرانی در تلاش برای توسعه موسیقی مدرن و نوی ایران، آثار زیبایی آفریده اند که با حال و هوایی که تا دو دهه پیش از این ساز سه تار تصور می شد کاملا متفاوت است.

البته می بایست اشاره کرد که در سه تار نوازی مدرن تجربه استفاده از مضراب سیمی تجربه ای موفق بوده و با ایجاد صدایی شفاف و کریستالی کمک شایانی به گسترش امکانات ساز سه تار نموده است. اجرای تک سیم هایی خاص و همچنین افزایش قدرت اجرای دینامیک های مختلف نیز از مزایای استفاده از مضراب سیمی در نوازندگی سه تار است.

منبع :

سه تار نوا